Các món ăn ngày Tết của Việt Nam đóng vai trò lớn trong việc tôn vinh truyền thống văn hóa, bồi dưỡng sự gắn kết gia đình và tượng trưng cho hy vọng về một năm thịnh vượng sắp tới. Khám phá hơn những món ăn ngày Tết dưới đây.
Ẩm thực Tết Việt Nam không chỉ là một tập hợp các món ăn mà còn là một “tấm thảm” sống động được dệt nên từ nhiều thế kỷ truyền thống, văn hóa và biểu tượng. Khi kỳ nghỉ Tết đến gần, sự mong đợi về những món ăn ngon lành ngày càng tăng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào thế giới ẩm thực ngày tết 3 miền, khám phá hương vị độc đáo, phong tục văn hóa và vai trò ấm áp của chúng.
List
1. Món ăn ngày Tết của người Việt ở miền Bắc
Ở ba miền của Việt Nam, miền Bắc có bữa ăn Tết truyền thống và chuẩn mực hơn. Người dân miền Bắc rất chú trọng đến cách trình bày và chế biến các món ăn truyền thống. Khi cuộc sống hiện đại phát triển, có thể có một số món ăn mới và độc đáo trên bàn ăn, nhưng các món ăn truyền thống vẫn không thể thiếu.
Bánh chưng
Đây là một loại bánh vuông làm từ gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn, tất cả được gói trong lá chuối, sau đó luộc trong thời gian dài, đôi khi lên đến 12 giờ. Khi bánh Chưng đã chín, sẽ thường được dâng lên tổ tiên trên bàn thờ gia đình như một hình thức tôn trọng và biết ơn.
Vào dịp Tết, các gia đình thường cùng nhau làm bánh chưng. Đây là cách để thắt chặt tình cảm gia đình và truyền lại truyền thống ẩm thực từ thế hệ này sang thế hệ khác, mọi người cũng thường tặng bánh chưng làm quà Tết.
Gà luộc
Đây là món ăn truyền thống phổ biến trong các bữa ăn ngày Tết. Gà luộc thường được làm từ cả con gà, bao gồm cả đầu và chân. Đây là lựa chọn ưa thích cho các bữa ăn ngày Tết vì nó đơn giản, tượng trưng cho sự đoàn tụ gia đình và có thể dùng kèm các món ăn phụ khác nhau.
Thịt gà được nấu với các loại thảo mộc và gia vị thơm, có thể bao gồm sả, gừng, hành, để truyền cho nó các thành phần hương vị và thơm. Sau khi nấu chín, nó được kết hợp với lá chanh thái mỏng ở trên cùng và nước chấm, thường là hỗn hợp nước mắm, nước cốt chanh, tỏi và ớt, hoặc muối và nước cốt chanh.
Xôi gấc
Xôi gấc là món ăn truyền thống của người Việt vào dịp Tết được làm từ gạo nếp và quả của cây gấc, có màu đỏ cam tươi và giàu chất chống oxy hóa. Trong văn hóa Việt Nam, màu sắc của xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc và thịnh vượng, khiến nó trở thành lựa chọn phổ biến cho các dịp lễ hội. Nó thường được phục vụ trong các sự kiện đặc biệt, chẳng hạn như đám cưới và Tết.
Món xôi này có vị hơi ngọt và bùi, màu đỏ cam làm cho nó hấp dẫn về mặt thị giác. Đôi khi, nó được hấp hoặc nấu với nước cốt dừa và đường để tăng hương vị và vị ngọt.
Giò lụa
Giò lụa là món giò heo truyền thống thường được chế biến và thưởng thức trong dịp Tết Nguyên đán. Giò lụa là một loại lạp xưởng mềm, màu hồng thường được làm từ thịt lợn băm gói trong lá chuối và hấp cho đến khi chín mềm. Cả giò lụa được ăn kèm với xôi và các món ăn khác trong các bữa tiệc Tết.
Nem rán
Nem rán (chả giò) là món ăn truyền thống của Việt Nam thường được chế biến và thưởng thức vào dịp Tết. Món ăn này thường được làm từ các nguyên liệu như thịt lợn băm, tôm và bún. Nem rán có hương vị đậm đà, bên ngoài giòn và bên trong mềm.
Nem rán thường được dùng trong dịp Tết để chào đón năm mới. Chúng là một phần thiết yếu của các bữa tiệc Tết và thường được thưởng thức cùng các món ăn khác như bánh chưng và xôi.
Thịt đông
Thịt đông là một món ăn truyền thống thường xuất hiện trong các bữa ăn ngày Tết. Về cơ bản, thịt lợn được chế biến và bảo quản dưới dạng keo. Việc chế biến món ăn này bao gồm nấu thịt lợn cùng với nhiều loại gia vị và thảo mộc khác nhau, sau đó trộn chúng với nước dùng keo, thường có nguồn gốc từ việc luộc da và xương lợn.
Khi hỗn hợp đông lại, nó tạo thành một món ăn giống như thạch cứng, dễ thái lát và có vị mặn, có thể cắt thành lát mỏng hoặc khối để phục vụ. Thit đông thường lạnh và có thể ăn kèm với cơm, rau chua và nước tương. Quá trình làm thit đông đòi hỏi nhiều công sức và có thể mất thời gian, nhưng đó là điều khiến nó trở thành biểu tượng của sự chăm chút và tận tụy khi chuẩn bị các bữa ăn đặc biệt cho ngày lễ.
Dưa hành
Dừa hành được làm từ hành trắng ngâm trong hỗn hợp nước muối (hoặc nước mắm) và đường. Sự kết hợp này tạo ra sự pha trộn độc đáo của hương vị mặn, ngọt và chua từ quá trình lên men. Đây là món ăn truyền thống thường thấy trên bàn ăn vào dịp Tết.
Món này thường được dùng kèm với các món thịt hoặc các món ăn khác, giúp bữa ăn thêm đa dạng. Hành muối Tết cũng được dùng để dâng lên tổ tiên như một biểu hiện của lòng biết ơn và hy vọng cho một năm mới thịnh vượng.
Canh bóng bì lợn
Đây là một món canh truyền thống của Việt Nam thường được chế biến và thưởng thức trong dịp Tết Nguyên đán. Món canh có thể có một vài biến thể khác nhau, nhưng da heo là thành phần chính. Các thành phần bổ sung bao gồm cà rốt, bông cải xanh và nấm. Trong dịp Tết, canh bóng bì lợn thường được dùng với cơm trắng và các món mặn khác.
Canh măng
Đây là một món canh truyền thống khác vào dịp Tết, được làm từ măng nấu trong nước dùng thơm với thịt lợn, tôm hoặc gà. Canh măng được coi là món ăn tượng trưng của Tết, thể hiện sự tôn trọng và lễ kỷ niệm dành cho gia đình và tổ tiên. Đây là một phần quan trọng của bữa ăn Tết và thường được thưởng thức cùng nhiều món ăn khác trong gia đình, chia sẻ niềm vui và tạo nên những kỷ niệm trong mùa lễ hội này.
Món ăn ngày Tết của người Việt ở miền Trung
Miền Trung có khí hậu khắc nghiệt quanh năm nên người dân miền Trung rất chú trọng đến việc bảo quản thực phẩm. Các món ăn trên bàn thường được bày trong những chiếc bát hoặc đĩa nhỏ, nhưng sự đa dạng trong cách chế biến món ăn lại rất đáng chú ý. Ngoài những món ăn thiết yếu trong mâm cơm ngày Tết, miền Trung còn có những món ăn sau:
Bánh tét
Bánh tét truyền thống ở miền Bắc có hình chữ nhật và được gọi là bánh chưng. Ở miền Nam, bánh tét có hình trụ và được gọi là bánh tét. Ở miền Trung, người ta làm cả bánh chưng và bánh tét.
Tuy nhiên, bánh chưng thường nhỏ hơn và ít nhân hơn so với bánh chưng miền Bắc. Bánh tét miền Trung có kiểu dáng gần giống với bánh tét miền Nam, nhưng chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và không thường được dùng làm quà biếu như ở miền Nam.
Sự khác biệt này xuất phát từ một mê tín địa phương. Ở miền Trung, từ “đòn bánh tét” nghe giống như “đồn roi”, vì vậy mọi người tránh dùng bánh tét làm quà tặng vì nó có thể liên quan đến hình phạt.
Nem chua
Nem chua, còn được gọi là thịt lợn lên men hoặc xúc xích chua, là một món ăn truyền thống phổ biến trong ẩm thực. Nó được làm từ thịt lợn xay trộn với nhiều nguyên liệu khác nhau và để lên men trong một thời gian, cho phép hương vị phát triển thành vị hơi chua.
Sau quá trình lên men, hỗn hợp thường được tạo thành các phần nhỏ, vừa ăn và ăn kèm với các loại thảo mộc và rau như xà lách, bạc hà, rau mùi và lát dưa chuột. Vào dịp Tết, các gia đình thường dùng nem chua làm món khai vị.
Tôm chua
Món ăn này được chế biến bằng cách ướp tôm tươi trong hỗn hợp gia vị, nước mắm, đường và ớt, tạo nên hương vị ngọt, mặn và hơi cay.
Vào dịp Tết ở miền Trung, tôm chua thường được coi là một món ăn đặc biệt. Các gia đình chuẩn bị trước, để tôm ngấm gia vị ướp và tạo nên hương vị độc đáo. Tôm chua thường được dùng làm món khai vị hoặc món ăn kèm trong dịp Tết, và hương vị độc đáo của tôm chua khiến nó trở thành lựa chọn được ưa chuộng, đặc biệt là khi chào đón Tết Nguyên đán.
Thịt heo ngâm mắm
Thịt lợn ướp nước mắm thường được chế biến và thưởng thức trong dịp Tết. Để làm món này, người ta thường ngâm những lát thịt lợn mỏng trong hỗn hợp nước mắm, đường, tỏi, ớt và nhiều loại gia vị khác nhau trong thời gian dài để thấm gia vị đặc trưng. Trong các bữa tiệc Tết ở miền Trung, thịt lợn ngâm nước mắm được thưởng thức cùng cơm hấp và các món ăn khác trong gia đình.
Bánh Tổ
Bánh tổ là một loại bánh làm từ gạo nếp, đường mía và tỏi. Bánh có thể ăn sống, nướng hoặc chiên ngập dầu. Nếu ăn sống, lưỡi bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt của đường, vị cay của gừng và độ mềm của xôi. Nếu nướng trên lửa than, bánh sẽ tỏa ra mùi thơm đặc trưng của xôi, và khi chiên ngập dầu, bánh phồng lên với mùi thơm thoang thoảng. Vào thời điểm trước Tết Nguyên đán, các gia đình thường tụ họp lại để làm bánh tổ, biến quá trình này thành một phần quan trọng trong quá trình chuẩn bị đón Tết của họ.
Bò kho mật mía
Bò kho mật mía là một trong những món ăn truyền thống của miền Trung được ưa chuộng trong dịp Tết. Món ăn này kết hợp vị ngọt của nước mía, độ dai của bắp bò và vị thơm ngon của nước hầm xương, tạo nên hương vị độc đáo và đặc biệt.
Đây là món ăn ngon và bổ dưỡng, thường được bày trên bàn tiệc ngày Tết để tỏ lòng thành kính với tổ tiên và cầu mong một năm mới thịnh vượng. Bò kho mật mía thường được thưởng thức cùng các món ăn truyền thống khác trong dịp Tết ở miền Trung Việt Nam.
Món ăn ngày Tết ở miền Nam
Ngược lại với thời tiết lạnh giá ở miền Bắc, miền Nam đón Tết với sự ấm áp và ánh nắng mặt trời kéo dài. Hơn nữa, miền Nam tự hào có nhiều sản vật, và theo truyền thống là vùng di cư, nên lễ Tết ở miền Nam tương đối đa dạng hơn và ít tập trung vào các nghi lễ chính thức hơn so với miền Bắc.
Củ kiệu tôm khô
Đây là món ăn kèm ngon miệng thường được thưởng thức trong dịp Tết Nguyên đán. Món ăn này kết hợp vị béo của tôm khô, với độ giòn của rau ngâm, hay củ kiệu tạo nên sự hòa quyện hài hòa giữa hương vị và kết cấu.
Món ăn này thường có màu sắc rực rỡ; màu cam của tôm khô và màu trắng nhạt, giòn của rau muối tạo nên sự kết hợp đẹp mắt và ngon miệng. Người ta thường phục vụ món củ kiệu tôm khô trong những chiếc đĩa nhỏ, trang trí trong dịp Tết.
Canh khổ qua
Thành phần chính trong canh khổ qua là mướp đắng. Mướp đắng có vị đắng đặc trưng, nhưng nó nổi tiếng vì lợi ích sức khỏe tiềm tàng của nó, bao gồm cả việc là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất. Trong văn hóa Việt Nam, người ta tin rằng ăn mướp đắng trong dịp Tết có thể giúp thanh lọc cơ thể và mang lại may mắn cho năm tới.
Để chế biến món canh này, mướp đắng thường được thái thành từng lát mỏng hoặc dải rồi chần qua nước sôi hoặc luộc sơ để giảm vị đắng. Mướp đắng nấu chín sau đó được cho vào nước dùng có hương vị làm từ nhiều nguyên liệu khác nhau, chẳng hạn như thịt lợn, thịt lợn hoặc cá. Ngoài ra, súp được nêm nếm bằng tỏi, hành tím và đôi khi là một chút nước mắm.
Mặc dù không phải ai cũng thích vị đắng của canh khổ qua, nhưng nó vẫn là một phần trong bữa ăn ngày Tết của những người coi trọng lợi ích sức khỏe tiềm ẩn của nó và vai trò của nó trong việc duy trì các truyền thống văn hóa trong lễ kỷ niệm quan trọng này.
Thịt kho tàu
Đây là món ăn được yêu thích khá quen thuộc trong bữa cơm người Việt, thường được dùng trong các dịp Tết ở miền Nam. Đây là món ăn có hương vị đặc trưng với thịt lợn kho, trứng luộc và nhiều loại gia vị thơm ngon.
Thịt lợn được cắt thành từng miếng vừa ăn rồi ninh với hỗn hợp nước mắm, đường, tỏi, hành tím và hạt tiêu đen. Tiếp theo, cho thêm trứng luộc chín, và nấu chậm cho đến khi thịt lợn mềm và thấm đẫm hương vị ngọt và mặn của nước sốt caramen.
Món ăn ngày Tết của người Việt này không chỉ được đánh giá cao vì hương vị thơm ngon mà còn vì ý nghĩa truyền thống và gia đình mà nó thể hiện. Món ăn này thường được chế biến với số lượng lớn, tập hợp các thành viên trong gia đình vào bếp để giúp nấu ăn.
Vào dịp Tết, thịt kho tàu thường được dùng kèm với cơm trắng, và là món ăn chính trong bữa ăn ngày Tết. Hương vị thơm ngon của món ăn, cùng với ý nghĩa văn hóa của nó, khiến nó trở thành một truyền thống được trân trọng, gói gọn tinh thần Tết và hy vọng về một năm mới thịnh vượng và hòa thuận.
Bánh tét
Cũng giống ở Miền Trung, bánh tét cũng có vị trí đặc biệt ở miền Nam trong dịp Tết. Đây là một loại bánh hình trụ được làm từ gạo nếp, đậu xanh và thường có nhân thịt lợn gói trong lá chuối.
Lịch sử của nó có thể được truy ngược qua nhiều thế hệ, và việc chuẩn bị nó đã trở thành một truyền thống gia đình được yêu thích. Việc làm bánh tét giúp các thành viên trong gia đình xích lại gần nhau hơn trong một nỗ lực chung. Nó nuôi dưỡng cảm giác đoàn kết và gắn bó, phản ánh tầm quan trọng của những giá trị này trong mùa lễ. Trong dịp Tết, các gia đình thường dâng bánh tét lên tổ tiên của họ trên bàn thờ gia đình. Hành động này là một dấu hiệu của sự tôn trọng và biết ơn đối với sự bảo vệ và phước lành mong muốn cho năm tới.
Lạp xưởng
Món ăn này theo truyền thống được làm từ thịt lợn băm, mỡ lợn và nhiều loại gia vị khác nhau, bao gồm tỏi, muối và đường. Một số biến thể theo vùng có thể bao gồm các thành phần bổ sung như nước tương hoặc bột ngũ vị hương, mang lại cho chúng hương vị đặc biệt.
Vào dịp Tết, các gia đình ở miền Nam thường trao đổi lạp xưởng như một biểu tượng của sự thịnh vượng và may mắn. Màu đỏ của lạp xưởng được cho là mang lại sự giàu có trong năm tới. Do đó, chúng thường được tặng làm quà cho bạn bè, gia đình và người quen.
Lạp xưởng cũng là một món ăn chính trong nhiều món ăn ngày Tết. Nó có thể được thưởng thức theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như thái lát và ăn như một món ăn nhẹ, thêm vào món xào, hoặc bao gồm trong các món ăn truyền thống như xôi. Hương vị mặn và hơi ngọt của lạp xưởng bổ sung cho các món ăn Tết khác, tạo nên sự pha trộn hài hòa của hương vị và kết cấu.
Món ăn Tết Việt Nam hiện thân của di sản văn hóa và nghệ thuật ẩm thực, chiếm một vị trí đặc biệt trong trái tim và ngôi nhà của những người đón Tết. Ngoài hương vị hấp dẫn, những món ăn này còn mang ý nghĩa tượng trưng sâu sắc, thể hiện mong muốn thịnh vượng, may mắn và đoàn kết gia đình. Đối với Tết Nguyên đán sắp tới, hãy chắc chắn đưa những món ăn Tết này vào thực đơn của bạn. Chúng không chỉ kích thích vị giác của bạn mà còn cho phép bạn tham gia vào các phong tục khiến Tết trở thành khoảng thời gian thực sự đặc biệt và đáng trân trọng đối với các gia đình.
